De verkiezingen zijn geweest, de formatie loopt nog, en de kiezer wacht in spanning af. Ondertussen staan de kranten bol met berichten over ruziënde politici, belangengroepen en burgers. Het lijkt alsof maatschappelijke debatten binnen de samenleving continu op het scherpst van de snede plaatsvinden.
Maar wat zijn de feiten eigenlijk – hoeveel politieke polarisatie is er daadwerkelijk in Nederland, in Zuid-Holland in het bijzonder? Welke kwesties verdelen burgers?
Om deze vragen te beantwoorden, deed de faculteit Governance and Global Affairs van de Universiteit Leiden in samenwerking met I&O Research, afgelopen mei (vóór de verkiezingen) een representatief opinieonderzoek in Zuid-Holland. De hoofdvraag van dit onderzoek luidde: “In welke mate is er sprake van polarisatie in de Zuid-Hollandse samenleving?”.
Dit onderzoek werpt een verhelderend licht op de staat van politieke polarisatie en de mogelijke oorzaken ervan. Dit is van belang, omdat de publieke discussie vaak wordt gedomineerd door het narratief dat toenemende verdeeldheid in alle geledingen van de samenleving een gegeven is, terwijl de bevindingen in dit onderzoek een genuanceerder beeld onthullen. Zo komt naar voren dat, hoewel er zeker meningsverschillen bestaan tussen verschillende bevolkingsgroepen, de mate van negatieve gevoelens richting elkaar relatief beperkt is – met uitzondering van enkele opvallende gevallen. Ook komen verschillen in beleidsvoorkeuren tussen verschillende demografische groepen aan bod, waarbij sociaaleconomische status en politieke voorkeuren een rol spelen. Deze bevindingen werpen belangrijke vragen op over het heersende beeld tegenover de realiteit van politieke polarisatie en benadrukken het belang van nuance.
Puntsgewijs zijn de belangrijkste conclusies als volgt:
- Met name de ervaren polarisatie is groot. Ongeveer 8 op de 10 Zuid-Hollanders ervaart een grote en toenemende kloof in de Nederlandse samenleving. De meeste inwoners van Zuid-Holland ervaren niet dat deze kloof groter is in hun eigen provincie dan in de rest van Nederland. Respondenten ervaren het meeste conflict tussen mensen met verschillende politieke of religieuze opvattingen, tussen mensen met en zonder migratieachtergrond en tussen rijke en arme mensen.
- Er is sprake van enige mate van inhoudelijke polarisatie tussen inwoners van Zuid-Holland, maar deze vorm van polarisatie blijkt relatief beperkt. Een beperkt deel van de Zuid-Hollandse samenleving plaatst zichzelf op de uiterste flanken van het politieke spectrum, terwijl een grote groep Zuid-Hollanders zegt een positie in het politieke midden in te nemen. De inhoudelijke polarisatie is groter op sociaal-culturele thema’s, zoals asiel en gender, dan op andere beleidsthema’s. Er is ook licht sprake van polarisatie in de achterliggende wereldbeelden van Zuid-Holland.
- Zuid-Hollanders verschillen van mening over welke beleidskwesties de meeste prioriteit hebben. De prioriteitenpolarisatie is het sterkst voor de thema’s klimaat en asiel/migratie. Met name voor linkse kiezers, jongeren en hoger opgeleiden is het klimaat een belangrijk beleidsthema, terwijl rechtse kiezers, 65-plussers en praktisch geschoolden vaker aangeven migratie en asiel een beleidsprioriteit voor Nederland te vinden.
- De affectieve polarisatie – ofwel: mate van koude gevoelens jegens andere ‘groepen’- in de Zuid-Hollandse samenleving is overwegend laag. Men koestert vooral koude en negatieve gevoelens voor groepen die zich bevinden op het andere uiterste van het politieke spectrum. Over de meeste kiezers van andere partijen of mensen met een andere ideologie, denkt men veelal neutraal of hooguit licht negatief. Er is nauwelijks bewijs voor wijdverspreide vijandige gevoelens richting demografische groepen.
- Het politieke vertrouwen en de tevredenheid met de democratie is enigszins gepolariseerd. Met name het vertrouwen in de regering, Tweede Kamer en politieke partijen was laag onder inwoners van Zuid-Holland. Er zijn duidelijke verschillen in het politiek vertrouwen tussen burgers in Zuid-Holland: bij kiezers op de uiterste flanken van het politieke landschap en bij mensen met een lage opleiding of een laag inkomen is het politiek vertrouwen bijzonder laag. Ook in de tevredenheid met de democratie zien we verschillen tussen groepen kiezers.
Benieuwd naar de bevindingen? Bekijk dan de resultaten en gegevens zelf om zodoende politieke polarisatie beter te begrijpen. Klik hier om meer te ontdekken.