Terwijl het aantal dag- en verblijfsrecreanten aan onze prachtige provincie groeit, rijst de vraag: hoe houden we bestemmingen in balans? Hoe brengen we de economische, sociaal-maatschappelijke en ecologische impact van toerisme in beeld en hoe kunnen we pro-actief signaleren of op korte of middellange termijn knelpunten ontstaan? We vroegen Erasmus Universiteit Rotterdam, CELTH, Bureau voor Ruimte en Vrije Tijd en Bureau Buiten met deze vragen aan de slag te gaan in een toekomstonderzoek.
Doel onderzoek
Doel van het toekomstonderzoek is om allereerst te komen tot een methode waarmee we de balans in Zuid-Holland kunnen monitoren. Een uniforme manier van meten zodat meetgegevens in Zuid-Holland vergelijkbaar zijn. Hiervoor wordt een aantal basisindicatoren geformuleerd, waaronder zogenoemde ‘early indicators’ die het mogelijk maken om al vroegtijdig disbalans te signaleren. Het onderzoek zal ook ingaan op de vraag hoe gemeten data wordt geïnterpreteerd en afgewogen. Samen met stakeholders wordt hiertoe een zogenoemd ‘afwegingskader’ ontwikkeld.
Het eindresultaat is een onderzoeksrapport, een leidraad waarin de uniforme onderzoeksmethode van balans beschreven staat, en een toolkit met handelingsperspectieven bij (potentiële) disbalans voor destinatie- en citymarktingorganisaties en overheden.
Kansen en uitdagingen
De provincie Zuid-Holland streeft naar een duurzame ontwikkeling van Recreatie en Toerisme (R&T) die in balans is met de leefomgeving. In het coalitieakkoord is dan ook aandacht voor de kansen en uitdagingen die R&T bieden. Enerzijds dragen de sectoren bij aan economische groei, werkgelegenheid en een diverser aanbod aan voorzieningen. Anderzijds kunnen ze ook leiden tot overlast, milieudruk en een afname van de leefbaarheid, vooral in kwetsbare natuurgebieden en kleinere gemeenschappen. Het is van maatschappelijk belang dat de effecten van R&T worden gemonitord, waarbij rekening wordt gehouden met de impact op inwoners, bezoekers, werkgevers en de leefomgeving van een bestemming.
Resultaat
Het onderzoek ‘Bestemming in balans’ introduceert een methodologie voor het beoordelen van recreatieve en toeristische balans op bestemmingsniveau. Het richt zich niet op het direct meten van deze balans, maar biedt een afwegingskader met een sterk theoretisch fundament. Dit kader brengt de impact van toerisme en recreatie op een bestemming in kaart door middel van kernindicatoren, die zowel objectieve data als subjectieve elementen combineren. Hierdoor ontstaat niet alleen een kwantitatief inzicht, maar wordt ook ruimte geboden voor interpretatie en dialoog tussen stakeholders.
Drie domeinen
Het ontwikkelde afwegingskader fungeert als een signalerend instrument dat de balans in een bestemming beoordeelt op drie domeinen:
- Economie – de bijdrage van recreatie en toerisme aan werkgelegenheid en lokale economie.
- Maatschappij – de impact van recreatie en toerisme op bewoners, bezoekers en werknemers.
- Omgeving – de druk van recreatie en toerisme op natuur, infrastructuur en duurzaamheid.
Het afwegingskader biedt zowel een kwantitatieve basis voor benchmarking met vergelijkbare bestemmingen, als een fundament voor gesprekken met stakeholders. Door cijfers te duiden en gezamenlijk te interpreteren ontstaat een beter begrip van de effecten van toerisme en recreatie zodat gerichte beleidskeuzes kunnen worden gemaakt.
Pilot-bestemmingen
Het afwegingskader is getest bij drie verschillende bestemmingen: Scheveningen, Goeree-Overflakkee en Midden-Delfland. Voor elk van deze locaties zijn de kernindicatoren, waar mogelijk, verzameld en zijn de uitkomsten besproken met lokale stakeholders. Uit deze casestudies blijkt dat:
- Data beschikbaarheid een uitdaging vormt, vooral op lokaal niveau;
- De relevantie van kernindicatoren per bestemming verschilt, waardoor aanvullend maatwerk wenselijk is;
- Een interactieve dialoog met stakeholders (balanstafels) essentieel is om tot een gedeeld begrip en handelingsperspectief te komen.
Waardevolle basis
De resultaten van het pilot-onderzoek laten aanzienlijke lokale verschillen zien in toerisme en recreatie. Monitoring van balans moet daarom plaatsvinden op een zo gedetailleerd mogelijk geografisch niveau. Het afwegingskader biedt een waardevolle basis voor beleidsontwikkeling en kan, mits verder doorontwikkeld, uitgroeien tot een praktisch instrument voor beleidsmakers en andere stakeholders die streven naar een duurzaam en gebalanceerd toeristisch beleid.