Kernpunten:
- Wat verstaan we onder strategisch onderzoek?
- Wat is de waarde van strategisch onderzoek?
- Wat doet de provincie ZH al?
- Samenwerking met een extern bureau
- Leeswijzer voor de rest van de leermodule
Wat is strategisch onderzoek?
Om verwarring te voorkomen zullen we als eerste kort uiteenzetten wat we in deze module bedoelen met het begrip strategisch onderzoek. Strategisch onderzoek onderscheidt zich van andersoortig onderzoek op basis van twee elementen. Strategisch onderzoek is als eerste lange termijn gericht. In de publieke sector betekent dit dat de blik van het onderzoek minimaal een coalitieperiode overschrijdt. Vragen die dan opkomen zijn: Wat zien we als we verder kijken dan de huidige politieke termijn? Hoe kan de wereld er uitzien over tien of zelfs twintig jaar? Als tweede is een strategisch onderzoek sectordoorsnijdend. Dit betekent dat de kaders van het onderzoek niet ophouden bij de randen van bepaalde sectoren of afdelingen zoals mobiliteit, verstedelijking of landbouw. In strategisch onderzoek gaat het juist over de dynamiek tussen bepaalde beleidsterreinen. Het biedt daarmee een systemische blik op de toekomst. Dus bijvoorbeeld: hoe beïnvloeden mobiliteit en verstedelijking elkaar in het komende decennium? Als we het over het strategisch onderzoek hebben, dan bedoelen we dus in deze leermodule onderzoek dat langetermijn gericht en sectordoorsnijdend is.
Wat is de waarde van strategisch onderzoek?
De waarde van strategisch onderzoek is daarmee ook verbonden aan deze onderscheidende elementen. Door verder in de toekomst naar grotere systemen te kijken leer je veel over de mogelijke effecten van ons dagelijks handelen. We kunnen fietsen hier gebruiken als een goed metafoor. Tijdens het fietsen moet je ver weg kijken, maar juist dichtbij sturen. Tijdens het fietsen kan het één niet zonder het ander. Hetzelfde geldt voor handelen in de publieke sector. Zonder af en toe vooruit te kijken weet je nooit waar je heen beweegt. Maar als je vergeet om te handelen op de korte termijn, dan is de kans groot dat het mis gaat. Strategisch onderzoek biedt een blik op het toekomstige systeem. Dergelijk onderzoek wordt echter pas waardevol als het ook gekoppeld wordt aan handelingen op de korte termijn. Dus: hoe kunnen we daar nu en in de tussenliggende periode op mogelijke systeemontwikkelingen anticiperen of ermee omgaan?
Kennis Zuid-Holland
Binnen de provincie Zuid-Holland wordt al veel van dit soort onderzoek uitgevoerd. Kennis Zuid-Holland (KZH) is het interne provinciale netwerk voor strategische kennis. Binnen dit netwerk worden onder andere de Zuid-Hollandse trends gemonitord en onderzocht. Dit onderzoek is aanvullend op wat al vanuit beleidssectoren opgaven gebeurt en vindt plaats op twee manieren. Als eerste via maatschappelijk beleidsonderzoek (MBO). Dit onderzoek richt zich vooral op actuele sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en onderzoekt de mogelijke toekomstige effecten daarvan voor het Zuid-Hollandse systeem. Hoe is het bijvoorbeeld gesteld met het maatschappelijk vertrouwen in de provincie Zuid-Holland en wat zijn daar de effecten van? Als tweede kent Kennis Zuid-Holland de ToekomstAgenda. Dit is een strategische onderzoeksagenda die focust op de ‘voorspelbare verrassingen’ voor Zuid-Holland. Hierbij gaat het om de grotere systemische ontwikkelingen van de toekomst en wat we hiervan kunnen leren voor het dagelijkse handelen in de publieke sector. Hoe kunnen bijvoorbeeld de komende tien jaar water, voedsel en energie op elkaar in gaan spelen en wat betekent dit voor ons huidige beleid?
Zoals gezegd zijn er naast de onderzoeksactiviteiten van Kennis Zuid-Holland, ook relevante onderzoeken die voortkomen uit de sectoren en opgaven van de provincie zelf. Kennis Zuid-Holland monitort de activiteiten en beheert een digitale bibliotheek met alle onderzoeken. Daarnaast zijn er nog een aantal andere relevante bronnen voor strategisch onderzoek, voortkomend uit onze provincie. Benut deze archieven vooral en check ze voordat je zelf onderzoek gaat doen, om zo dubbel werk te voorkomen!
Samenwerking met een extern bureau
Onderzoek doen is een vak apart. Hiermee bedoelen we dat ambtenaren vaak niet zelf strategisch onderzoek uitvoeren (uitzonderingen daargelaten natuurlijk), maar dat dit over het algemeen wordt uitbesteed aan externe partijen. Deze leermodule is daarom vooral bedoeld om je de goede bagage te geven voor de omgang met zulke partijen. Dit houdt in dat je zelf iets van strategisch onderzoek moet begrijpen om in gesprek te kunnen met een extern onderzoeksbureau. Echter, je hoeft natuurlijk ook niet alles van A tot Z te weten. Hier zijn de specialisten voor. In deze leermodule wordt deze balans gezocht en in de gaten te houden.
Leeswijzer voor de rest van de leermodule
De leermodule bestaat verder uit zes hoofdstukken. De eerste vier hoofdstukken benadrukken het belang van een sterke onderzoeksopzet die je ontwikkelt in samenwerking met een extern onderzoeksbureau. De onderzoeksvraag speelt hierbij een cruciale rol. Het vijfde hoofdstuk gaat dieper in op toekomstonderzoek. Wat houdt deze variant van strategisch onderzoek in en waar moet je opletten bij de uitvoering? Het laatste hoofdstuk gaat over de impact van strategische kennis. Hoewel hier een aparte leermodule voor bestaat, willen we hier toch graag de belangrijkste aandachtspunten kort uiteenzetten.